Nu de verzorgingsstaat steeds verder wordt afgebouwd en zorgkosten de pan uitrijzen wordt mantelzorg steeds belangrijker. Maar niet iedereen heeft zin om voor z’n zieke ouders of buurvrouw te zorgen. Daarom moeten we het verplichten, aldus Eric Ypema in Trouw. Maar kan dat wel?
We worden steeds ouder en steeds zieker. De druk op de zorg wordt steeds groter en de kosten blijven stijgen. Daarom moeten mensen zoveel mogelijk uit de professionele zorg blijven en in en door hun eigen omgeving geholpen worden. Klinkt goed, zo’n ‘zorgzame samenleving’, zoals het door politici vaak zo mooi genoemd wordt, maar is minder vanzelfsprekend of makkelijk dan het lijkt. Niet iedereen heeft zin of tijd om parttime verzorger en/of verpleegkundige te zijn. Maar wat moeten we dan met al die stokoude mensen en chronisch zieken als we over een paar jaar niet nationaal failliet willen gaan aan de zorg? Maak het verplicht, zegt Erik Ypema in Trouw. Iedereen levert een mantelzorgbijdrage, ofwel in natura, ofwel financieel. Maar, als chronisch zieke ouder met chronisch zieke kinderen zeg ik: zo simpel is het niet.
Vrije wil
Mantelzorgen is iets dat je doet uit vrije wil. Er komt verantwoordelijkheidsgevoel, empathie en vooral ook de motivatie om iemand te helpen bij kijken. Als dat er niet is, kun je eigenlijk niet van iemand vragen voor een ander te zorgen. Ook niet als het je eigen ouders, je oude tante, of de zieke buurvrouw betreft. In een ideale wereld wil iedereen zorgen voor z’n naasten. Maar dat is het dus: we leven niet in een ideale wereld. Niet iedereen heeft een goede band met z’n ouders. Niet iedereen heeft een gelukkige jeugd gehad en kan zich er dus toe zetten om de billen af te vegen van de mensen die hem of haar misschien wel mishandeld, verwaarloosd of nooit geaccepteerd hebben. Kun je een kind van ouders die het geslagen hebben verplichten voor hen te zorgen als ze ziek worden? Kun je dat kind verplichten een financiële bijdrage te leveren aan de verzorging van de mensen van wie het zelf nooit zorg heeft gekregen? Als we het dan hebben over moreel verantwoord bezig zijn, vind ik dat eigenlijk behoorlijk wreed.
Zware belasting
Als chronisch zieke moeder weet ik dat het zeer waarschijnlijk is dat ik zelf op een gegeven moment verzorgd moet worden. Maar als mijn kinderen dat om wat voor reden dan ook niet kunnen opbrengen vind ik dat ze daartoe niet verplicht kunnen worden. Ook niet financieel. Mantelzorgen is een zware belasting. Helemaal in een tijd zoals deze, waarin steeds meer mensen al moeite hebben hun eigen hoofd boven water te houden, zowel financieel, emotioneel als lichamelijk, zonder dat ze ook nog eens een ander overeind moeten houden. We moeten een zorgzame samenleving worden, maar tegelijkertijd wordt mantelzorg minimaal ondersteund door de overheid die die samenleving predikt. Menig mantelzorger heeft zijn eigen welbevinden al in het geding zien komen door de belasting die dat zorgen voor een ander met zich meebrengt. Dus afgezien van het morele dilemma dat verplicht mantelzorgen oplevert, kun je je ook afvragen hoe eerlijk het is iets te verplichten, maar het vervolgens helemaal niet te faciliteren.
Ik maak me grote zorgen over de zorg. En hoe dat moet met al die oude en zieke mensen. Ik snap ook dat de zorgkosten niet kunnen blijven stijgen. Maar een samenleving wordt niet zorgzamer door mensen voor het blok te zetten. Naast chronisch ziek, ben ik ook mantelzorger voor mijn kinderen en weet ik uit eigen ervaring hoe zwaar dat kan zijn. Maar ik doe het met liefde. Wat dus precies de crux is: mantelzorgen kun je alleen maar doen uit liefde. Niet eens zozeer omdat je van de persoon in kwestie zoveel houdt, want je kunt prima voor je zieke buurvrouw zorgen, of voor een wildvreemde bejaarde, zonder daar echt van te houden, maar omdat je liefde genoeg voelt voor het idee van zorgen voor die persoon. Omdat je je geroepen voelt die zorg te verlenen. Omdat je die wilt geven. Dat is de voorwaarde om het ook te kunnen doen. En die voorwaarde is iets dat er gewoon moet zijn, dat gevoel, die staat van zijn, die kun je niet verplichten.